‘Ben je wel echt ziek?’

Mocht je tijdens een verjaardagsfeestje het gevoel hebben dat de boel een beetje aan het inkakken is, breng dan eens ziekteverzuim op het werk ter sprake. Dit gespreksonderwerp staat garant voor een discussie waar iedereen wel een mening over heeft.

De cijfers laten zien dat gemiddeld gezien alle werknemers zich 1,1 keer ziekmelden per jaar. Is dat veel of juist weinig? Dat hangt er natuurlijk vanaf waar je deze cijfers mee vergelijkt. De gezamenlijke arbodiensten geven aan dat er in 50% van de ziekmeldingen medisch gezien niets aan de hand is. De Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde  (NVAB) spreekt zelfs van 70% tot 80%.

Als deze cijfers kloppen, dan doet het er niet toe waarmee we ze vergelijken, dan is het gewoon veel. Nou kunnen we er natuurlijk allerlei tools op loslaten om dit probleem te tackelen. We kunnen zelfs bedrijfsrecherche inschakelen die onderzoeken of er gefraudeerd wordt. Maar laten we onze discussie over ziekteverzuim eens over een andere boeg gooien. Wie weet ontstaat er wel zoiets als een paradigma-shift. Dat is de moeite waard, want de bestaande meningen (b)lijken weinig effectief.

In het woord verzuim zit al een impliciet oordeel. Verzuim betekent zoveel als ‘nalaten iets te doen’ of in dit geval ‘nalaten aanwezig te zijn’. In gebreke blijven. De ziekte is dan de oorzaak van het nalaten. Als we in gebreke blijven worden we schuldenaar in een relatie die gebaseerd is op uitwisseling. In dit geval de uitwisseling van levenstijd voor arbeid met salaris als afkoop. Als we schuldenaar zijn, hebben we per definitie een schuld.

Ziekteverzuim heeft dus een connotatie van schuld. Dat maakt ook dat mensen zich schuldig voelen als ze verzuimen. Om deze schuld voor zichzelf te rechtvaardigen, moeten ze zich ook daadwerkelijk dusdanig ziek ‘voelen’ dat dit het schuldgevoel overstijgt. Dat is de reden dat mensen met een hoog verantwoordelijkheidsgevoel zich minder snel ziek melden. Het risico op schuldgevoel is zo aanwezig dat ze alles op alles zetten om dat te vermijden.

Als er aan de ene kant een schuldenaar is, is er aan de andere kant de schuldeiser. In dit geval de werkgever. Het ziekteverzuim dat voor een fors percentage niet gerelateerd is aan ziekte maakt de disbalans tussen werknemer en werkgever duidelijk. Daarbij is ziekteverzuim blijkbaar een mechanisme dat weer voor de balans moet zorgen. Simpeler gezegd: er is al iets aan de hand en het ziekteverzuim moet dit oplossen. Laten we daar eens naar kijken in plaats van naar het verzuim zelf.