Beoordelingsgesprekken: objectiviteit is een illusie

Of we nou jobcoach, assessor, intercedent of recruiter zijn: we beoordelen mensen in relatie tot hun huidige of toekomstige werk. Hiervoor maken we een inschatting: wat vraagt de functie van iemand? Wat eist het sociale systeem? En wat brengt de persoon in kwestie mee? Er moet tenslotte een match tussen vraag en aanbod zijn.

Wat we beoordelen en hoe we dit doen is niet zuiver objectief. Want wat gebeurt er eigenlijk in dit proces van inschatting van deze twee externe variabelen: kandidaat en functie? En dan vooral: wat gebeurt er in onszelf? Als professional is het zinvol jezelf deze vragen regelmatig te stellen om zo meer zelfinzicht te vergaren.

Zeker als we het druk hebben of druk zijn, is de kans groot dat we in de valkuilen trappen die reflexmatig handelen met zich meebrengen. “Afdeling X heeft duidelijk behoefte aan….”, en vervolgens komt vooral het riedeltje aan vaardigheden die wijzelf waarderen. We hebben al zo vaak met het bijltje gehakt dat we niet meer stilstaan bij ons gereedschap. En in dit vak zit het gereedschap tussen de oren. We nemen waar, interpreteren en maken een inschatting.

Hoe stelliger de inschatting als feit wordt gepresenteerd, hoe groter de kans dat er drijfveren aan ten grondslag liggen die meer om zelfbescherming gaan dan om zorgvuldige waarneming. Bescherming van het gedachtegoed dat we aanhangen omdat dit ons zelfbeeld bevestigt. Een waarneming die als objectief wordt gepresenteerd is zo subjectief als de pest omdat we als individu alleen maar als subject kunnen waarnemen. Alleen machines kunnen objectief waarnemen, als een object dus, maar dan moeten ze nog goed gekalibreerd zijn ook.

Ik zou iedere arbeidsprofessional willen oproepen om eens goed te overdenken hoe subjectief onze waarnemingen eigenlijk zijn. Als we beter gaan beseffen dat onze eigen identiteit een wezenlijke rol speelt in hoe en wat we waarnemen, zijn we beter in staat om deze ‘inkleuring’ te ervaren. En dat betekent dat wij beter gaan beseffen welke aantrekkingskracht onze eigen overtuigingen op ons waarnemingsvermogen en onze intuïtie hebben.

Hierdoor zijn we in staat om meer en beter waar te nemen, zowel gedragsmatig als mentaal, simpelweg omdat het filter dat onze identiteit bij waarneming vormt, minder bepalend is. Er ontstaat meer ruimte voor onszelf en daarmee voor anderen. Onze adviezen worden beter en dat mag iedere professional zich tot doel stellen. Alhoewel we in een enorme diversiteit in functies werken rondom arbeid en arbeidsmobiliteit, hebben we één grote gemene deler: met onze adviezen beïnvloeden we mensenlevens én sociale systemen. Dus laten we op zijn minst periodiek onderhoud plegen en kijken hoe wijzelf gekalibreerd zijn.