Land zonder arbeid
Ondanks jaren van geschrapte functies, gesloten bedrijven en ontslagen is er nog steeds veel verborgen werkloosheid. Voor veel werknemers is feitelijk geen plaats meer. Het gaat om duizenden banen, mogelijk zelfs tienduizenden banen. We kunnen dat zien aan de recente berichtgeving over loonoffers. V&D, KLM, NDC, Thebe, Post.nl, overal werken te dure mensen.
Arbeid die te duur is, wordt doorgaans afgestoten, maar dat gaat lastig bij deze bedrijven. Dan moeten ze sluiten. Althans, ze kunnen niet meer functioneren onder normale marktomstandigheden. Zouden ze zich schikken naar de markt, dan zou ons land een nieuwe vloed aan werkzoekenden te verwerken krijgen. Het aantal faillissementen zou pieken. Nog minder werkgelegenheid.
De meeste ondernemers geven zich echter niet zo gauw gewonnen. Dan komen ze al gauw uit bij beknibbelen op loonkosten. Feitelijk is dit al jaren aan de gang, vooral aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Wegwerkers aan de A2, bouwvakkers bij de Eemscentrale, vrachtwagenchauffeurs, uitbuiting is er schering en inslag.
Dat is dan de ongure variant van de negatieve loonspiraal. De salonfähige verschijning van dit fenomeen kennen we als demotie en flexibilisering. Niet populair, wel bespreekbaar. Nu is er dus ook de loonkrimp en gek genoeg wordt die niet eens obscuur gevonden. Het gaat hier immers om behoud van werkgelegenheid en het levensvatbaar houden van bedrijven. In de basis dus nobel.
Het gezaag aan de stutten van ons nationale inkomen, de arbeid, houdt echter een ander heilig huisje overeind. De werkgelegenheid blijft met lapmiddelen behouden. De werkloosheid stabiliseerde vorig jaar op 630.000 mensen. Maar dat is exclusief zzp’ers, jongeren en gehandicapten die langs de kantlijn zitten, zonder mee te tellen in de werkgelegenheidsindexen. Volgens steekproeven schijnt de helft van de bijna achthonderdduizend zzp’ers geen klap uit te voeren.
Daar komt de discussie over robotisering nog eens bovenop. Robots knutselen niet alleen auto’s in elkaar, ze kunnen ook uitstekend hypotheekadvies geven of medische operaties uitvoeren. Zij gaan ons land drie miljoen banen kosten, berekende adviesbureau Deloitte onlangs.
Nog even en we hebben geen arbeidsmarkt meer nodig omdat arbeid verdampt. Het einde van de industriële revolutie, die leidde tot verheffing en uiteindelijk het uitsterven van de betaalde arbeid.
In zijn pas verschenen boek Tijdperk van verandering stelt Jan Rotmans, hoogleraar transities en transitiemanagement, dat veel maatschappelijke systemen drastisch veranderen omdat de mens er niet meer centraal staat. Dit is ook aan de hand op de arbeidsmarkt. Arbeid is straks alleen nog voor de elite, maar die profiteert er steeds minder van. Verschraling van de adel is al eeuwenlang een teken van naderende onrust. In dat licht bezien is de crisis nog lang niet voorbij.
